07.07.2023. » 09:01
OP - ED E drejta për prezumimin e pafajësisë dhe një gjykim të drejtë: Mbrojtja e të drejtave themelore të njeriut në sistemin e drejtësisë
E drejta për një gjykim të drejtë është një nga të drejtat themelore të shpallura nga Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Autori Miroslav Markoviq në tekstin e tij thekson rëndësinë e së drejtës për gjykim të drejtë dhe thekson parimin e prezumimit të pafajësisë si parim universal për të gjitha llojet e gjykimeve. Sipas këtij parimi, çdo person i akuzuar për një vepër penale prezumohet i pafajshëm derisa fajësia e tij të provohet në bazë të ligjit. Respektimi i këtyre parimeve nuk është i nevojshëm vetëm për një gjykim të drejtë, por edhe për ndërtimin e një shoqërie të bazuar në respektimin e të drejtave themelore dhe drejtësisë.
E drejta për një gjykim të drejtë është një nga të drejtat themelore të shpallura nga Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut, ku neni 6 thotë qartë se:
“Çdokush ka të drejtën e një gjykimi të drejtë dhe publik brenda një kohe të arsyeshme para një gjykate të pavarur dhe të paanshme, të formuar në bazë të ligjit, gjatë një vendimi për të drejtat dhe detyrimet e tij civile, ose për kallëzim penal kundër tij. Çdokush i akuzuar për një vepër penale duhet të konsiderohet i pafajshëm derisa të provohet fajësia sipas ligjit."
Qëllimi i të gjithë sistemit juridik është zbatimi i rregulloreve ligjore dhe vendosja e një sistemi të vlerave të shëndosha e të rregulluar me ligj dhe sanksioni duhet të jetë sa më adekuat, i tillë që të mos cenojë personalitetin e personit që gjykohet dhe duhet të kryhet sipas të gjitha standardeve penologjike, me aplikimin paraprak të metodave kriminalistike për zgjidhjen e natyrës, shkaqeve, pasojave dhe parandalimit të sjelljeve kriminale.
Ashtu si në të drejtën penale zbatohet parimi “Nullum crimen nulla poena sine lege”, në të drejtën civile, “Nemo iudex sine actore”, parimi i PREZUMIMIT TË PAFËJISËS zbatohet si parim universal për të gjitha llojet e gjykimeve!
Supozohet se ky parim është i përfshirë në parimet e "favor defensionis" (parimet e mbrojtjes), por ndryshe nga të tjerët, kjo e drejtë është e ndryshme nga të drejtat e tjera të të pandehurit, për arsye se heqja dorë nga kjo e drejtë nuk prodhon efekt juridik. Edhe nëse i pandehuri pranon kryerjen e një vepre penale, prezumimi i pafajësisë vepron kundër vullnetit të tij, pikërisht sepse gjykata është e detyruar të respektojë prezumimin e pafajësisë gjatë gjithë procedurës, si dhe gjatë formulimit të vendimeve të saj. Prezumimi i pafajësisë ka karakterin e prezumimit juridik dhe janë fakte që ligji supozon se ekzistojnë, pa qenë nevoja e vërtetimit të tyre dhe mund të jetë e kundërshtueshme ose e pakundërshtueshme. Prezumimi i pafajësisë është i kundërshtueshëm, ndaj ligji lejon, edhe nëse ka bazë, të provohet e kundërta me prezumimin.
Deklarata mbi të drejtat e njeriut dhe qytetarit e vitit 1789 është ajo në të cilën u parashikua për herë të parë prezumimi i pafajësisë. Në nenin 11 të kësaj deklarate thuhet:
“Kushdo që akuzohet për një vepër penale ka të drejtë të konsiderohet i pafajshëm derisa fajësia e tij të vërtetohet me ligj në një gjykim publik ku ka të gjitha garancitë e nevojshme për mbrojtjen e tij...”
Praktika e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut vë në dukje faktin se ka probleme të përmasave më të gjera. Mosrespektimi i parimit të prezumimit të pafajësisë është i rëndë sepse mund të ketë pasoja të dëmshme për realizimin e të drejtës për një gjykim të drejtë. Realizimi i parimit të prezumimit të pafajësisë është jo vetëm një kusht i domosdoshëm dhe i pashmangshëm për garantimin e të drejtës për një proces të drejtë, por është edhe një mjet bazë për të arritur besimin në parimet e shtetit të së drejtës.
Që një shoqëri të jetë një shoqëri e civilizuar, dhe të jetë në përputhje me shoqëritë më të zhvilluara, duhet të respektojmë disa rregulla bazë.
Besoj se respektimi i së drejtës së të ashtuquajturës “pafajësi” do të ishte një hap i rëndësishëm drejt unifikimit të këtij rregulli edhe në vendin tonë. Prandaj, është e nevojshme që ky term të mos jetë nën thonjëza dhe të mos jetë diçka që ekziston vetëm në letër. Duhet t'i japim individit të drejtën e mbrojtjes dhe të nisemi nga supozimi se ai është i pafajshëm, pavarësisht se çfarë lloj krimineli është dhe në çfarë niveli kriminaliteti e dyshojmë dhe e vëzhgojmë. Duke pasur parasysh këtë, do të përmend gjithashtu se mënyra se si ne gjykojmë një individ mund të shkaktojë më vonë pasoja të tjera. Duke filluar nga sjellja e tij në burg, deri në lirimin e tij dhe përfshirjen e tij në jetën shoqërore.
Sigurisht, gjëja e parë që të vjen në mendje është se një gabim i bërë një herë nuk do të dëmtojë askënd dhe nuk do të ndryshojë asgjë. Megjithatë, një mendim i tillë është i gabuar. Si shoqëri e qytetëruar, të gjithë duhet të jenë të rëndësishëm për ne dhe e drejta e secilit duhet të jetë e rëndësishme.
---
Autori i tekstit është Miroslav Markoviq, student i diplomuar në Fakultetin Juridik në Mitrovicën Veriore.
Ky publikim është realizuar në kuadër të projektit “Përmirësimi i kapaciteteve të Agjencisë për Ndihmë Juridike Falas në veri të Kosovës”, i cili zbatohet nga OJQ ACDC. Projekti është pjesë e programit JUST REACT, i zbatuar nga Fondi për Zhvillimin e Komunitetit (CDF) dhe Grupi për Studime Ligjore dhe Politike (GLPS), me mbështetje financiare nga Komisioni Evropian.
Ky publikim është realizuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e tij është përgjegjësi e vetme dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian.
Lajmet e fundit
