15.08.2023. » 08:07
OP - ED Kufizimet dhe të drejtat e njeriut: E drejta për lirinë e lëvizjes
Liria e lëvizjes nënkupton lirinë e plotë, të papenguar dhe të garantuar të lëvizjes së të gjithë qytetarëve brenda territorit të shtetit.
Teksti i shkruar nga Tijana Vlaskovic, e diplomuar në drejtësi, thekson rëndësinë e së drejtës për lirinë e lëvizjes si një e drejtë themelore e njeriut, duke ofruar njohuri për rëndësinë dhe zbatimin e saj në kuptime të ndryshme, duke përfshirë kufizimet e lirisë së lëvizjes në situata emergjente, si p.sh. në pandemi.
Liria e lëvizjes është një nga të drejtat themelore të njeriut të garantuara me Kushtetutë dhe Kartën e OKB-së për Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut, e cila nënkupton lirinë e plotë, të papenguar dhe të garantuar të lëvizjes për të gjithë qytetarët që jetojnë në territorin e një vendi. Çdo qytetar gëzon të drejtën të lëvizë lirishëm dhe të zgjedhë vendbanimin e tij. Njohja e dinjitetit të lindur dhe dinjitetit të barabartë dhe të patjetërsueshëm të çdo individi është themeli i lirisë, drejtësisë dhe paqes në botë.
Shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara, në kuadër të Kartës së Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, të cilat inkurajojnë progresin shoqëror dhe standardet e jetesës, janë angazhuar të sigurojnë, në bashkëpunim me Kombet e Bashkuara, respektimin dhe zbatimin e përgjithshëm të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, duke pasur parasysh se kuptimi i përgjithshëm i këtyre të drejtave dhe lirive është i rëndësisë më të madhe për realizimin e plotë të këtij detyrimi.
Çdo individ ka të drejtë për të gjitha të drejtat dhe liritë e lëvizjes të deklaruara në këtë Deklaratë, pa asnjë dallim race, ngjyre, gjinie, gjuhe, feje, opinioni politik ose tjetër, prejardhje kombëtare ose shoqërore, pasurie, lindje ose rrethana të tjera.
Sipas kësaj deklarate, nuk duhet bërë asnjë dallim në bazë të statusit politik, ligjor apo ndërkombëtar të vendit apo territorit të cilit i përket një person, pavarësisht nëse është i pavarur - apo sovraniteti i të cilit është i kufizuar në ndonjë mënyrë tjetër.
“Arritja e përbashkët që duhet të arrihet nga të gjithë popujt dhe të gjitha kombet, në mënyrë që çdo individ dhe çdo organ i shoqërisë, duke e mbajtur vazhdimisht parasysh këtë Deklaratë, të përpiqet të kontribuojë në respektimin e këtyre të drejtave dhe lirive përmes mësimit dhe edukimit për të siguruar realizimin e tyre të përgjithshëm nëpërmjet masave graduale të brendshme dhe ndërkombëtare dhe njohjes dhe respektit real si ndërmjet popujve të vet-shteteve anëtare, ashtu edhe ndërmjet popujve të atyre territoreve nën administrimin e tyre.
Në ushtrimin e të drejtave dhe realizimin e lirisë, njeriu mund t'i nënshtrohet vetëm atyre kufizimeve të parashikuara me ligj për të siguruar njohjen dhe respektimin e nevojshëm të të drejtave dhe lirive të të tjerëve dhe për të përmbushur kërkesat e drejta të moralit, rendit publik dhe “mirëqenien e përgjithshme” në një shoqëri demokratike.
Secili ka të drejtën e jetës, lirisë dhe sigurisë personale - Askush nuk duhet të mbahet në skllavëri ose robëri: skllavëria dhe tregtia e skllevërve janë të ndaluara në të gjitha format - Askush nuk duhet t'i nënshtrohet torturës ose trajtimit ose dënimit mizor, ç’njerëzor ose poshtërues.
Gjithkush ka të drejtë të njihet kudo si person juridik.
Të gjithë janë të barabartë para ligjit dhe kanë të drejtën pa asnjë dallim për mbrojtje të barabartë juridike. Çdokush ka të drejtën e mbrojtjes së barabartë kundër çdo diskriminimi në kundërshtim me këtë Deklaratë dhe kundër çdo nxitjeje për një diskriminim të tillë.
Çdokush ka të drejtë të mbrohet efektivisht nga gjykatat kombëtare kompetente nga shkeljet e të drejtave themelore të njohura nga kushtetuta ose ligji; Askush nuk mund të arrestohet, ndalohet ose dëbohet arbitrarisht; Secili ka të drejtë plotësisht të barabartë për një gjykim të drejtë publik përpara një gjykate të pavarur dhe të paanshme, e cila do të vendosë të drejtat dhe detyrimet e tij/saj, si dhe meritat e çdo akuze penale kundër tij/saj; Cilido i akuzuar për një vepër penale ka të drejtë të prezumohet i pafajshëm derisa të provohet fajësia me ligj në një gjykim publik, ku i sigurohen të gjitha garancitë e nevojshme për mbrojtjen e tij; Askush nuk mund të dënohet për veprime ose mosveprime që nuk përbënin vepër penale sipas të drejtës kombëtare ose ndërkombëtare në kohën e kryerjes së tyre - Në mënyrë të ngjashme, një dënim më i rëndë se ai që mund të ishte zbatuar në kohën kur është kryer vepra penale nuk mund të të imponohet; Askush nuk duhet t'i nënshtrohet ndërhyrjeve arbitrare në jetën private, në familje, në apartament ose në korrespondencë, as sulmeve ndaj nderit dhe reputacionit. Gjithkush ka të drejtën e mbrojtjes ligjore kundër ndërhyrjeve apo sulmeve të tilla. Secili ka të drejtën e lirisë së lëvizjes dhe zgjedhjes së vendbanimit brenda kufijve të një shteti të caktuar dhe se kushdo ka të drejtë të largohet nga çdo vend, duke përfshirë edhe vendin e tij, ose të kthehet në vendin e tij.
Në të njëjtën kohë, liria e të drejtave dhe e lëvizjes mund të kufizohet nëse është e nevojshme. Një nga shembujt që mund të merret në këtë rast është - pandemia e virusit korona.
Pandemia e korona-virusit është një krizë globale shëndetësore që, sipas UNDP-së, do të shënojë epokën tonë. Që nga dita kur u regjistrua rasti i parë në vitin 2020, virusi është përhapur në të gjitha kontinentet, përveç Antarktidës.
Siç thuhet nga Fondacioni – Qendra për Demokraci (FCD) – “Gjatë gjendjes së jashtëzakonshme lejohet të përshkruhen masa që devijojnë nga të drejtat e lëvizjes të garantuara me Kushtetutë, nga Asambleja Kombëtare, pra kur nuk është në gjendje të mbledhet nga qeveria, nëpërmjet një dekreti, atë e bënë me bashkënënshkrimin e Presidentit të Republikës. Masat që devijojnë nga e drejta e lirisë së lëvizjes mund të merren vetëm në masën e nevojshme dhe nuk duhet të jenë diskriminuese në bazë të racës, gjinisë, gjuhës, besimit fetar, kombësisë ose origjinës sociale, ku Kushtetuta përcakton gjithashtu se masat e sipërpërmendura nuk lejohen në asnjë rast për të drejtat e garantuara me Kushtetutë: dinjitetin e zhvillimit të lirë të personalitetit, të drejtën për jetë; paprekshmëria e integritetit fizik dhe psikologjik; trajtimi i një personi të privuar nga liria; e drejta për një gjykim të drejtë; siguria juridike të drejtat e procesit penal; të drejtat për personalitetin juridik; të drejtat për shtetësinë; liria e mendimit, ndërgjegjies dhe besimit fetar; kundërshtimi i ndërgjegjes; liria e shprehjes së kombësisë; ndalimet për nxitjen e urrejtjes racore, kombëtare dhe fetare; e drejta për të lidhur martesë dhe barazia e bashkëshortëve dhe liria për të vendosur për lindjen e fëmijës”.
Në vitin 2008, Zyra për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR) dhe Qendra për Kontrollin Demokratik të Forcave të Armatosura (DCAF) nga Gjeneva trajtuan çështjen e të drejtës për lirinë e lëvizjes së pjesëtarëve të forcave të armatosura dhe punonjësve të armatosur, në bashkëpunim me OSBE-në.
“Pjesëtarët e forcave të armatosura dhe të gjithë ata që janë të angazhuar në to janë të detyruar të respektojnë të drejtat e njeriut dhe të drejtën ndërkombëtare humanitare në kryerjen e detyrave të tyre, por vetëm nëse të drejtat e tyre garantohen vetëm brenda institucioneve të tyre, forcat e armatosura duhet të respektojnë këto të drejta në kryerjen e detyrave të tyre, si në kazermë ashtu edhe gjatë operacioneve ushtarake"
Në të njëjtën kohë, ata theksojnë se të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të pjesëtarëve të forcave të armatosura dhe punonjësve të forcave të armatosura janë të frymëzuara nga Kodi i Sjelljes së OSBE-së në aspektet ushtarako-politike të sigurisë.
Siç thonë ata, ky dokument, i cili u miratua nga 56 shtete anëtare në vitin 1994, kërkon që shtetet "të përfshijnë në ligjet dhe dokumentet e tyre të drejtat dhe detyrimet e anëtarëve të forcave të armatosura dhe punonjësve të forcave të armatosura" dhe "të mundësojnë që anëtarët e forcave të armatosura dhe punonjësit e forcave ushtarake, joformale të sigurisë mund të gëzojnë dhe ushtrojnë të drejtat e tyre njerëzore dhe liritë themelore.”
Ky dokument kërkon gjithashtu që shtetet anëtare të “sigurojnë procedurat e duhura ligjore dhe administrative për mbrojtjen e këtyre të drejtave të të gjithë anëtarëve dhe punonjësve të tyre në këto struktura”.
---
Ky publikim është realizuar në kuadër të projektit “Përmirësimi i kapaciteteve të Agjencisë për Ndihmë Juridike Falas në veri të Kosovës”, i cili zbatohet nga OJQ ACDC. Projekti është pjesë e programit JUST REACT, i zbatuar nga Fondi për Zhvillimin e Komunitetit (CDF) dhe Grupi për Studime Ligjore dhe Politike (GLPS), me mbështetje financiare nga Komisioni Evropian.
Ky publikim është realizuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e tij është përgjegjësi e vetme dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian.
Lajmet e fundit
