30.09.2021. » 08:34
OP-ED Mbrojtja e të drejtave pronësore në Kosovë - e ngadalshme dhe e paarritshme - Milan Smikic
Megjithëse koncepti i të drejtave të njeriut, më konkretisht mbrojtja e të drejtave pronësore, përfaqëson arritjet qytetëruese, respektimi i tij përballet me sfida të shumta në zonat pas konfliktit, që janë të rënduara nga mungesa e mbështetjes politike për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve pronësore. Shumica e mekanizmave institucionalë në Kosovë njeriut janë prishur ndjeshëm gjatë pandemisë, ku përgjegjësit për respektimin e të drejtave dhe lirive të njeriut, gjatë pandemisë, për fat të keq nuk arritën të demonstrojnë këmbënguljen dhe qëndrueshmërinë e tyre.
Megjithëse koncepti i të drejtave të njeriut, më konkretisht mbrojtja e të drejtave pronësore, përfaqëson arritjet qytetëruese, respektimi i tij përballet me sfida të shumta në zonat pas konfliktit, që janë të rënduara nga mungesa e mbështetjes politike për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve pronësore. Shumica e mekanizmave institucionalë në Kosovë njeriut janë prishur ndjeshëm gjatë pandemisë, ku përgjegjësit për respektimin e të drejtave dhe lirive të njeriut, gjatë pandemisë, për fat të keq nuk arritën të demonstrojnë këmbënguljen dhe qëndrueshmërinë e tyre.
Neni 17 i Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut (DUDNJ) garanton që çdokush ka të drejtën të ketë pronë vetëm, si dhe në bashkëpunim me të tjerët dhe askush nuk do të privohet në mënyrë arbitrare nga prona e tij.
Konventa Evropiane e të Drejtave të Njeriut (KEDNJ) në Protokollin 1, Neni 1, thotë se “Çdo person fizik ose juridik ka të drejtë të gëzojë në mënyrë paqësore pronat e tij. Askush nuk do të privohet nga zotërimet e tij përveç në interesin publik dhe në varësi të kushteve të parashikuara me ligj dhe nga parimet e përgjithshme të së drejtës ndërkombëtare".
E drejta pronësore është gjithashtu e garantuar në nenin 46 të Kushtetutës së Kosovës, si dhe në Ligjin për Pronën dhe të Drejtat e tjera Reale në Nenin 2.[1]
Në teorinë juridike, ekziston një mendim se e drejta e pronësisë është një nga të drejtat më të dyshuara, si në aspektin e formulimit nomoteknik ashtu edhe në interpretimin e saj.
Gjatë një konference të fundit të OJQ-ve mbi çështjet e pronës në Kosovë, një nga pjesëmarrësit, një avokat, vuri në dukje se ishin afërsisht 70 000 raste në të cilat pakica serbe u përpoq të mbronte pronën e tyre duke hasur në pengesa të shumta sistematike para gjykatave të Kosovës.
Profesori Çeliç, i cili është përfshirë në çështjet e pronësisë në Kosovë për dekada, tha se gjykatat e udhëhequra nga UNMIK-u që merreshin me mosmarrëveshjet për mbrojtjen e pronës siguronin një shkallë më të madhe të sigurisë juridike kur bëhet fjalë për komunitetet pakicë.
Në procedurën e mbrojtjes së pronës, palët dhe përfaqësuesit e tyre po ballafaqohen me barriera gjuhësore si gjatë procedurës ashtu edhe gjatë marrjes së parashtresave që shpesh nuk janë të përkthyera në gjuhën serbe, gjë që e vonon më tej procedurën. Ekziston një numër i konsiderueshëm i rasteve në të cilat parashkrimi i pronës keqinterpretohet ose keqpërdoret, dmth. intervali kohor i llogaritjes së afatit pas të cilit prona transferohet nga pronari, i cili nuk e ekzekuton të drejtën (sepse nuk mund të ketë qasje fizike në të) te një person tjetër -jopronar. Në procedurat e tjera, një person me kombësi serbe nuk arrin të zbulojë se kush është pala e legjitimuar në mënyrë aktive në procedurë, domethënë i pandehuri, në mënyrë që të fillojë proces gjyqësor sepse institucionet deklarohen si të paafta dhe kështu e pengojnë palën që të fillojë procesin gjyqësor.
Raporti i Departamentit Amerikan të Shtetit, në vitit të kaluar për të Drejtat e Njeriut në Kosovë deklaroi se 96% e kërkesave serbe ishin kryesisht të pasuksesshme në rastet e ndërhyrjes shtetërore, riposedimit dhe kthimit.[2]
Ajo që është shqetësuese më shumë janë fuqitë e gjera ligjore të Agjencisë Kosovare të Krahasimit dhe Verifikimit të Pronave për të zgjidhur kërkesat në lidhje me vëllimin, vlerën dhe pronësinë e pronës së paluajtshme, me numrin më të madh të kërkesave që vijnë nga serbët e Kosovës të cilët, vite pas gjykimi përfundimtar, janë ende duke pritur për heqjen e strukturave ilegale nga prona e tyre e paluajtshme ose për të hyrë përsëri në pronën e paluajtshme.
Të gjitha këto pengesa gjatë procedurës së mbrojtjes së pronës në Kosovë nuk ofrojnë një qëndrim optimist për komunitetet pakicë në Kosovë, duke pasur parasysh faktin se kohëzgjatja mesatare e procedurës së shkallës së parë është shtatë (7) vjet. Edhe pse ky brez nuk arriti të mirëpresë vendimin përfundimtar, durimi mbetet dhe shpresa e pafund se trashëgimtarët e tyre do të kenë sukses ?!
Autori i tekstit është veçanërisht i interesuar për procesin e Sundimit të Ligjit dhe funksionimin e sistemit gjyqësor në Kosovë, si dhe të drejtën ndërkombëtare të investimeve.
Lajmet e fundit
