01.09.2021. » 08:53
OP - ED BASHKPUNIM KULTUROR: AS RRUGË E ROBËRISË, AS RRUGË E AKTIVIZMIT - Aleksandar Dunxherin
Gjatë vitit 2020, isha angazhuar për të zgjedhur këngët më të mira të dashurisë të artistëve serbë të Kosovës që kanë shkruar në gjysmën e dytë të shekullit të 20-të, për poezinë e librit Zana brenda Festivalit të parë Zana e Mitrovicës. Kolegu Fazli Hajrizi përzgjodhi shkrimtarët kosovarë që shkruanin shqip në atë kohë. Poezitë serbe janë përkthyer në shqip dhe anglisht, ndërsa ato të shkrimtarëve shqiptarë janë përkthyer në gjuhën serbe dhe angleze. Të gjithë ato poezi janë lexuar në emisionet televizive që janë transmetuar në kanalet e RTK-së, në gjuhën shqipe dhe serbe.
Gjatë vitit 2020, isha angazhuar për të zgjedhur këngët më të mira të dashurisë të artistëve serbë të Kosovës që kanë shkruar në gjysmën e dytë të shekullit të 20-të, për poezinë e librit Zana brenda Festivalit të parë Zana e Mitrovicës. Kolegu Fazli Hajrizi përzgjodhi shkrimtarët kosovarë që shkruanin shqip në atë kohë. Poezitë serbe janë përkthyer në shqip dhe anglisht, ndërsa ato të shkrimtarëve shqiptarë janë përkthyer në gjuhën serbe dhe angleze. Të gjithë ato poezi janë lexuar në emisionet televizive që janë transmetuar në kanalet e RTK-së, në gjuhën shqipe dhe serbe.
Ky botim me tre vëllime, tre gjuhë, si dhe i gjithë festivali, i redaktuar nga Nora Prekazi Hoti dhe Miljana Dunxherin, janë një shembull i shkëlqyer që jo vetëm bashkëpunimi kulturor dhe shkëmbimi kulturor midis shqiptarëve të Kosovës dhe serbëve të Kosovës është i mundur, por gjithashtu tregon se rezultati i një bashkëpunimi dhe shkëmbimi të tillë mund të jetë i dukshëm dhe gjithashtu i dobishëm në planin afatgjatë - publiku shqiptar dhe ai serb kishin mundësinë të njiheshin, në gjuhën e tyre, me arritjet më të mëdha të autorëve shqiptarë dhe serbë që jetuan dhe krijuan pranë, në të njëjtin vend, gjatë shekullit të kaluar, për të vërejtur ngjashmëritë dhe dallimet e tyre në aspektin e përzgjedhjes së temës, stilit dhe perceptimit të realitetit të Kosovës.
Arsyeja pse ky festival mund të cilësohet si një "projekt arti multietnik" i suksesshëm qëndron në një fakt, në dukje logjike - Hajrizi dhe unë kishim liri të plotë për të zgjedhur autorët dhe poezitë e tyre dhe për të shkruar për ta ashtu siç ndihemi, për të shkruar dhe thënë atë që ne mendojmë, pa asnjë cenzurë ose autocenzurë, në përputhje me besimet dhe ekspertizën tonë.
Edhe pse unë drejtojë Qendrën Kulturore Private "Aquarius" me gruan time Miljana për sezonin e shtatë me radhë dhe Qendra është më se e interesuar për forma të tilla bashkëpunimi, për fat të keq, ky shembull është unik dhe i vetmuar në një det "projektesh" ku fjalët kyçe janë "art", "multietnicitet", "shkëmbim kulturor", "bashkëpunim kulturor"...
Pse është kështu?
Vitet kalojnë dhe shumë fondacione dhe vende, organizata ndërkombëtare dhe vendase, investojnë shuma të mëdha parash për të zbatuar "projekte artistike" që synojnë "bashkëpunimin kulturor" dhe "shkëmbimin kulturor" ndër të tjera, përmes formave të ndryshme të shprehjes artistike, pa i kushtuar vëmendje se kush drejton me projekte të caktuara, dhe se ndoshta do të ishte logjike që artistët dhe intelektualët si njerëz me kredibilitet dhe biografi të besueshme të qëndrojnë prapa tyre.
Kjo është arsyeja pse rezultatet e këtyre "projekteve" janë shkatërruese, dhe kjo është arsyeja pse "projekte" të tilla nuk arrijnë qëllimin e tyre themelor. Njerëzit që zbatojnë këto projekte, dhe ata që marrin pjesë në to, më së shpeshti ndihen të pafuqishëm për t'i rezistuar robërisë ose aktivizmit. Krijon një imazh të rremë që përmbushja e kërkesave të autoriteteve të disa vendeve do të thotë servilizëm poshtërues dhe se disa fondacione dhe organizata ndërkombëtare (domethënë vende të tjera) janë një formë sublime e aktivizmit shoqëror të shenjtëruar.
Dallimi midis servilizmit dhe aktivizmit shoqëror (siç shihet nga burrat në pushtet të epokës moderne) është i parëndësishëm. Të dy fenomenet anulojnë atë që është në thelbin e çdo arti (si dhe në thelbin e çdo artisti dhe intelektuali të mirëfilltë): të drejtën për liri dhe të menduarit kritik.
Një artist, një qenie që mendon, nuk është dhe nuk duhet të jetë shërbëtor (i vendit të tij), por ai nuk është një aktivist, roli i tij nuk është të ndjekë modelet e paracaktuara (në kuptimin ideologjik) socio-politik (të vendeve të tjera), sado fisnike që ishin qëllimet e ndërtimeve ideologjike të imponuara, siç janë kërkesat për shkëmbim kulturor, bashkëpunim dhe pajtim të njerëzve të ndryshëm.
Një artist dhe intelektual është një njeri detyra e të cilit është (nëse ai ka një detyrë fare), përmes punës dhe veprimeve të tij, estetikisht bindëse dhe artistikisht bindëse, të reflektojë në mënyrë kritike mbi realitetin në mënyrë që të ndikojë që bota e tij të jetë më e mirë dhe vend i bukur për të jetuar duke ndikuar kështu në bashkëpunimin kulturor dhe shkëmbimin kulturor.
Kjo është arsyeja pse njerëzit që bien dakord të zbatojnë "projekte të ndryshme artistike" në Kosovë, ose marrin pjesë në to në të njëjtën mënyrë (ka shumë individë të ndershëm në mesin e tyre) e bëjnë këtë më shpesh për arsye ekzistenciale (për shkak të parave ose përfitimeve të tjera), ose mënyrën se si e bëjnë këtë për arsye jo-artistike. Prandaj, bashkëpunimi kulturor dhe shkëmbimi kulturor përmes "projekteve" të tilla është vetëm i dukshëm, sepse komunikimi midis artistëve dhe intelektualëve të kombësive të ndryshme përfundon me "projektin", i cili sigurisht nuk çon në pajtim.
Gjithashtu, vepra arti të vlefshme dhe të qëndrueshme nuk krijohen në këtë mënyrë, dhe çdo rezultat (nëse ka) fshihet nga publiku, sepse karrieristët dhe pjesëmarrësit e "projekteve", duke zgjedhur me vetëdije rrugën e servilitetit ose aktivizmit shoqëror, duke menduar se si të sigurojnë financuesit e tyre sa më pa dhimbje për përshtatshmërinë e tyre (e cila, natyrisht, është e pasinqertë), por më shpesh ata nuk duan t'i mbrojnë ato "projekte" publikisht, veçanërisht brenda bashkësisë së tyre etnike, me arsyetimin se siguria e tyre personale është e komprometuar.
Megjithatë, kjo nuk do të thotë se nuk ka bashkëpunim dhe shkëmbim mes shqiptarëve dhe serbëve në Kosovë. Fatkeqësisht, është ende e mundur vetëm jashtë institucioneve dhe veprimeve të organizuara, dhe kjo është për shkak të individëve që janë të vetëdijshëm se e vetmja rrugë që kultura dhe arti duhet të marrin në të ardhmen është rruga nga liria në dashuri. Dhe për të dëshmuar për këtë, publikisht dhe sinqerisht, në gjuhën shqipe dhe serbe. Në përgjithësi, jeta dhe veprat e tyre dëshmojnë për këtë, si dhe shembulli i dhënë në fillim të këtij teksti.
* Autori i tekstit është shkrimtar dhe gazetar, redaktor i programit artistik në Qendrën Kulturore Private "Aquarius" në pjesën veriore të Mitrovicës.
Lajmet e fundit
