17.08.2023. » 08:29
OP - ED Të drejtat e njeriut – Koncept modern apo e drejtë për një jetë normale?
Të drejtat e njeriut janë të patjetërsueshme, universale dhe kyçe për arritjen e një jete normale dhe të sigurtë për çdo individ apo grup, duke kontribuar në forcimin e shoqërive demokratike, thekson në tekstin e saj Kristina Dançetoviq, profesore në nivel masteri në gjuhë angleze.
Duke u fokusuar në konceptin e të drejtave të njeriut si koncept modern dhe e drejta themelore për një jetë normale, teksti hulumton kategori të ndryshme të këtyre të drejtave dhe rëndësinë e tyre për shoqërinë.
Si pasojë e faktit se njeriu lind si burrë, me lindje i fiton menjëherë të drejtat e tij. Këto të drejta të fituara janë të lindura, i përkasin të gjithëve dhe mbrohen nga legjislacioni vendas dhe ndërkombëtar. Në fillim të viteve të para të shekullit XXI, ato fituan forcë dhe u bënë temë kryesore e debatit në korrnizën e diplomacisë, politikës, fesë dhe vetë konceptit të ekzistencës së moralit. Kjo është arsyeja pse mund të konsiderohet një koncept modern i epokës së re.
Si të përshkruhet koncepti i të drejtave të njeriut dhe a është vërtet i mundur? Ne do të udhëhiqemi nga parimi i universalitetit, që do të thotë se të gjithë kemi të njëjtën të drejtë për të drejtat tona njerëzore, të cilat janë të patjetërsueshme dhe asnjë individ, përveç nëse është në përputhje me ligjin, nuk mund t'i heqë ato. Të gjitha të drejtat e njeriut janë të pandashme dhe të ndërvarura. Kjo do të thotë se një grup i të drejtave nuk mund të gëzohet plotësisht pa tjetrin. Për shembull, avancimi i të drejtave civile dhe politike lehtëson dhe realizon avancimin e të drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore. Në mënyrë të ngjashme, shkeljet e të drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore mund të ndikojnë negativisht në shumë të drejta të tjera. Disa nga këto të drejta kategorizohen si më poshtë:
- e drejta për jetën – mbronë njerëzit nga krimet e rënda si vrasja, tortura, përdhunimi, masakra etj.;
- e drejta për liri - i garanton të gjithë njerëzve lirinë në fushën e fesë, lirinë e organizimit, tubimit dhe lëvizjes;
- të drejtat politike - garantojnë lirinë e pjesëmarrjes në jetën politike përmes lirisë së shprehjes, protestës dhe pjesëmarrjes në qeverisje;
- e drejta për një procedim të drejtë penal – mbronë njerëzit nga abuzimet nga ata që janë në pushtet si burgimi i paligjshëm, gjykimet sekrete dhe sanksionet e padrejta;
- të drejtat ekonomike dhe sociale - garantojnë të drejtën për arsimim, mbrojtje nga varfëria e rëndë dhe uria etj.
Miratimi i normave përkatëse është parakusht për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe përcakton mënyrat e realizimit të tyre. Normat juridike nuk vendosin të drejtat dhe liritë themelore, ato vetëm i garantojnë ato. Vet fakti që ka devijime nga të drejtat e njeriut flet për veçantinë e qenies njerëzore. Duke fituar këto të drejta, një individ fiton të drejtën e lirisë së fjalës, një jetë pa diskriminim, urrejtje, dënim, të drejtën për një jetë normale. Në shumë aspekte, është kthyer në një koncept modern, duke qenë se në epokën e re polemika për të njëjtën bëhet gjithnjë e më shpesh dhe hapur. Problemi kryesor ose urgjent është diskriminimi. Diskriminimi bie nën të drejtën për barazi, që nënkupton çdo dallim ndërmjet personave ose grupeve të caktuara shoqërore që i vendos ata në një pozitë të varur në raport me të tjerët dhe ku nuk ka asnjë justifikim për një sjellje të tillë. Respekti për mbrojtjen e identitetit fetar, kulturor dhe kombëtar, si dhe respektimi i barazisë gjinore, orientimit seksual, bazës racore, aftësisë së kufizuar dhe karakteristikave të tjera cenohet, publikisht ose privatisht, dhe kështu shkatërrohen edhe të drejtat e njeriut. Rrjetet sociale mund të quhen një mjet i mirë për mbrojtje në këto situata, ku veçanërisht personazhet publikë shikojnë problemet e shfaqura dhe ndërgjegjësojnë për të drejtat e njeriut. Megjithatë, problemi i ndezur që pason është nëse sot çdo fjalë, shaka apo dallim mendimesh konsiderohet fyerje dhe shkelje e të drejtave të njeriut? Për më tepër, a është e mundur të bësh një jetë normale pa u gjykuar, me ekzistencën e një ndryshimi në raport me individë të tjerë?
Me zgjerimin e konsiderueshëm të kategorive të mbrojtjes së të drejtave të njeriut si dhe të predispozitave juridike që rregullojnë fusha të caktuara që mbrojnë ato të drejta, lind problemi i kufijve dhe nuancave në të cilat arrijnë këto ligje dhe në të njëjtën kohë i rregullojnë ato. Kështu, shpifja ose fyerja ndaj llogarisë së dikujt mund të interpretohet dhe përpunohet ndryshe në shoqëri dhe korniza të ndryshme demokratike/ligjore. Pikërisht këtu arrijmë në thelbin e problemit të shekullit të XXI, që është marrëdhënia ndërmjet mbrojtjes së të drejtave të tjera dhe atyre themelore të njeriut dhe korrektësisë politike. Në fund të fundit, të drejtat themelore të njeriut që u bënë themeli i Kombeve të Bashkuara (dhe organizatave të tjera ndërkombëtare me ndikim) ishin, janë dhe duhet të mbeten të patjetërsueshme. Po të mos ishte kështu, shoqëria njerëzore në tërësi nuk do të mund të arrinte piedestalet më të larta të zhvillimit të saj në të gjitha fushat e jetës. Universaliteti i këtyre të drejtave të garantuara siguron një jetë normale, të barabartë dhe të sigurt për çdo individ apo grup, si dhe çon kah forcimi i shoqërive demokratike që përpiqen të sigurojnë një jetë të denjë dhe komode për çdo individ.
---
Ky publikim është realizuar në kuadër të projektit “Përmirësimi i kapaciteteve të Agjencisë për Ndihmë Juridike Falas në veri të Kosovës”, i cili zbatohet nga OJQ ACDC. Projekti është pjesë e programit JUST REACT, i zbatuar nga Fondi për Zhvillimin e Komunitetit (CDF) dhe Grupi për Studime Ligjore dhe Politike (GLPS), me mbështetje financiare nga Komisioni Evropian.
Ky publikim është realizuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e tij është përgjegjësi e vetme dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian.
Lajmet e fundit
