05.03.2025. » 12:25
Vetëm Filxhani Im i Kafesë
A ka mjaft aktivitete kulturore në qytetin tonë? Çfarë mund të konsiderojmë si kulturë dhe ngjarje kulturore? A mund të kenë ngjarjet kulturore ndikime negative? Dhe çfarë ndodh me ngjarjet ndërkulturore?
Kur u shpërngula në Mitrovicë, gjëja e parë që më prezantuan ishte një qendër private kulturore, si vendi kryesor i grumbullimit për të gjithë studentët e shkencave shoqërore, gazetarët dhe artistët. Lehtë mund të supozohet se nga kjo përvojë lindën pritshmëri të parealizuara. Duke pasur parasysh se në muajin tim të parë këtu takova më shumë artistë dhe aktorë sesa gjatë gjashtë viteve që jetova në Beograd, natyrisht që pata përshtypjen se, me ndonjë mrekulli, u gjenda në kryeqytetin e kulturës.
Një fakt veçanërisht interesant është se Mitrovica e Veriut nuk ka një institucion shtetëror funksional të kulturës, por megjithatë, ngjarjet kulturore vazhdojnë të mbahen! Këtu, në këtë qytet, mund të gjesh një hapësirë private të improvizuar që shërben si kinema apo si sallë për shfaqje teatrale. Shumë gjëra janë ndalur këtu, por jo kultura, e cila vazhdon të jetojë në zemrat e banorëve, të cilët, siç duket, nuk pengohen nga mungesa e një institucioni. Ka edhe festivale, disa prej të cilëve kanë rezistuar për tri dekada.
Por pse të ndalemi këtu kur flasim për kulturën? A nuk janë edhe festat dhe koncertet pjesë e saj? Personalisht, mendoj se jeta e natës e këtij qyteti është pjesë e kësaj teme! Fatkeqësisht, diversiteti i festave është zbehur kohët e fundit, por tradicionalisht në Mitrovicë, secili mund të gjente diçka sipas shijes së tij! Argëtimi këtu kurrë nuk ka qenë i kufizuar vetëm në fundjavë, dhe muzika ka përfshirë gjithçka, nga këngët tavoline dhe folklori, deri te trepi, rock-u, metali dhe techno. Shumë njerëz i konsiderojnë klubet me muzikë komerciale si një fenomen negativ, që është disi në kundërshtim me kulturën, por kjo nuk ka kuptim kur marrim parasysh përkufizimin e vetë termit. Çdo kulturë përbëhet nga fragmente të ndryshme, prej të cilëve disa mund të kenë ndikime negative mbi individët.
Do të shkoja edhe më tej, duke përmendur faktorë edhe më pak të dukshëm të kulturës, të cilët zakonisht i shohim si pjesë të përditshmërisë dhe nuk u kushtojmë shumë rëndësi. Për këtë arsye, do të doja të veçoja në këtë tekst kulturën tonë të pirjes së kafesë! Takimet e përditshme me kolegët, miqtë dhe familjen me nga një filxhan kafe, daljet në kafene – janë gjëra pa të cilat një ballkanas i vërtetë nuk do të mund ta imagjinonte ditën e tij!
Tradicionalisht, kafeja për ne simbolizon shumë gjëra. Shumë më tepër sesa një pije që na mban zgjuar për të punuar pa pushim në dy ndërrime e gjysmë, siç e shohin atë në "civilizimin" perëndimor! Për ne, kafeja është pushim, argëtim, një urë midis gjeneratave, diçka që na lidh dhe e bën bisedën më të rrjedhshme. Një filxhan kafe ndonjëherë është edhe ngushëllim, kur diskutojmë tema të rënda, dhe ndonjëherë është ndihmë për të shqiptuar fjalë të vështira. Dhe kur e përfundojmë, mund të shndërrohet edhe në një medium për të parë të ardhmen. Zakonin e kthimit të filxhanit e kemi aq të rrënjosur në kulturën tonë, saqë edhe disa njerëz fetarë e praktikojnë atë! Kafeja, si një ritual me shumë forma, është e ngulitur thellë në jetën tonë të përditshme dhe në kulturën e Ballkanit.
Para disa vitesh, në Mitrovicë u organizua një mini-festival i kafesë, pranë urës. Pata mundësinë të merrja pjesë dhe të shijoja atmosferën. Ideja dhe qëllimi i këtij festivali ishin bashkimi i komuniteteve të ndryshme etnike rreth të njëjtit zakon, dhe është për të ardhur keq që nuk u shndërrua në një traditë.
Mendoj se në përgjithësi kultura e mbledhjeve dhe bashkimeve është ende e fuqishme në Ballkan, veçanërisht në zonat rurale. Për shumë njerëz, përgatitja e ushqimeve dimërore me fqinjët ka mbetur një kujtim i çmuar i mbushur me ndjenja bashkimi, që gjithmonë zgjon nostalgji të ngrohtë. Në mënyrë të ngjashme, për serbët, "slava" është një nga ditët më të rëndësishme të vitit, kur për të njëjtën tryezë mblidhen familja, miqtë dhe kolegët. Për shqiptarët, rol të ngjashëm ka Bajrami, kur të afërmit dhe më të dashurit mblidhen për të festuar së bashku. Edhe festimet e ditëlindjeve të rëndësishme dhe dasmat përfaqësojnë ngjarje madhështore për ne në Ballkan, me pjesëmarrës që numërojnë qindra njerëz.
Të gjitha këto gjëra të përditshme, që e bëjnë kulturën tonë më të ngjashme dhe na afrojnë me njëri-tjetrin, për mua personalisht janë shumë më të rëndësishme sesa "kultura e lartë". Kjo është diçka që do të doja ta shihja të organizuar si një ngjarje ndërkulturore, që do të mblidhte bashkë komunitete të ndryshme në Mitrovicë dhe në mbarë Kosovën.
Andrea Todić, aktiviste
Lajmet e fundit
