25.09.2023. » 14:56
OP - ED Pozita e komuniteteve minoritare në Kosovë dhe qasja e tyre ndër liritë në njeriun
Pas viteve të 90-ta të shekullit të kaluar, konfliktet dhe luftërat kanë lënë gjurmë të thella në marrëdhëniet e komuniteteve pakicë në Kosovë. Edhe pse Kosova fitoi pavarësinë në vitin 2008, pozita e komuniteteve pakicë është ende sfiduese.
Pas viteve të 90-ta të shekullit të kaluar, konfliktet dhe luftërat kanë lënë gjurmë të thella në marrëdhëniet e komuniteteve pakicë në Kosovë. Edhe pse Kosova fitoi pavarësinë në vitin 2008, pozita e komuniteteve pakicë është ende sfiduese.
Kushtetuta e Kosovës, si akti më i lartë juridik, e përcakton Kosovën si shoqëri multietnike e përbërë nga komunitetet shqiptare, serbe, boshnjake, rome, gorane dhe turke. Janë edhe dy grupe të tjera, kroatët dhe malazezët, të cilët janë njohur si komunitete pas shpalljes së pavarësisë dhe për këtë arsye nuk janë përfshirë në Kushtetutën e Kosovës. Gjithashtu, ky nen i Kushtetutës thekson parimet e barazisë dhe mbrojtjes së të drejtave dhe pjesëmarrjes së të gjitha komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre. (Kushtetuta e Kosovës 2008).
Korniza ligjore e Kosovës për të drejtat e komuniteteve është mjaft e pasur për sa i përket një game të gjerë legjislacioni të miratuar pas pavarësisë (kryesisht bazuar në Planin e Arhtisarit të vitit 2007).
Kosova, si territor multietnik, përballet me sfida të shumta lidhur me pozitën e komuniteteve pakicë dhe qasjen e tyre në të drejtat e njeriut. Kosova mbetet prapa integrimit të plotë të pakicave në jetën politike, sociale dhe ekonomike të vendit dhe respektimit të kornizës ligjore kombëtare dhe standardeve ndërkombëtare për të drejtat e pakicave. Çështja e respektimit të të drejtave të njeriut dhe të drejtave të pakicave në Kosovë është jashtëzakonisht komplekse dhe kërkon shqyrtim të kujdesshëm, edhe pse ekziston mbrojtje ligjore e të drejtave të njeriut në letër, ato shpesh nuk respektohen dhe nuk zbatohen në praktikë, dhe mungesa e vullnetit politik përmendet si arsye.
Problemet me të cilat përballen komunitetet pakicë mund të ndryshojnë në varësi të kontekstit dhe vendndodhjes specifike. Megjithatë, disa sfida të zakonshme me të cilat përballen shpesh komunitetet pakicë janë: margjinalizimi, diskriminimi në shumë aspekte të jetës, duke përfshirë punësimin, qasjet në arsim dhe kujdesin shëndetësor. Ka incidente të herëpashershme dhe dhunë kundër pakicave, duke përfshirë sulme ndaj pronave dhe objekteve fetare. Komunitetet pakicë përballen me qasje të kufizuar në arsim në gjuhën e tyre amtare. Kjo kufizon aftësinë e tyre për të ruajtur kulturën dhe identitetin e tyre dhe krijon një pengesë për arsim cilësor. Komunitetet në veri të Kosovës po përballen me shkelje të të drejtave të tyre njerëzore. Është e pamundur të përmbushen dhe respektohen të drejtat e njeriut të garantuara me Kushtetutë, ligjet në fuqi, si dhe akte të tjera ndërkombëtare në fuqi.
Tensionet dhe konfliktet etnike shpesh lindin nga keqkuptimet, mosbesimi dhe antagonizmi në mes të komuniteteve pakicë. Bashkëpunimi ndërmjet komuniteteve është i domosdoshëm në mënyrë që pjesëtarët e atyre komuniteteve të komunikojnë, bashkëpunojnë dhe shkëmbejnë në mënyrë aktive perspektivat përmes dialogut për të arritur uljen e tensioneve dhe ndërtimin e një shoqërie të begatë. Gjithashtu, është e nevojshme që komunitetet pakicë të përfshihen më shumë në procesin politik, në procesin e vendimmarrjes dhe të përfshihen në qeverisjen në nivel lokal dhe shtetëror, njësoj si komunitetet shumicë. Kjo do të siguronte që të drejtat e pakicave të respektohen dhe mbrohen, që zëri i tyre të dëgjohet. Përmes gjithëpërfshirjes, komunitetet pakicë bëhen akterë aktivë në shoqëri, duke çuar në stabilitet dhe ekuilibër.
Krijimi i një identiteti multietnik e arrin ndjenjën e përkatësisë dhe arritjen e një qëllimit të përbashkët, duke parë nga e ardhmja në vend që të fokusohet në konfliktet e kaluara. Bashkëpunimi ndëretnik dhe qasja gjithëpërfshirëse krijojnë bazën për ndërtimin e një shoqërie tolerante, të barabartë dhe të aftë për të kapërcyer tensionet etnike, për të promovuar prosperitetin dhe për të ruajtur paqen. Parime të tilla janë kyçe për arritjen e një shoqërie stabile dhe prosperuese në Kosovë.
Është e rëndësishme të theksohet se problemet dhe përvojat specifike të të gjitha komuniteteve pakicë mund të jenë shumë të ndryshme dhe kërkojnë zgjidhje të përshtatshme, kohë dhe mbështetje.
Ajsha Berisha,
Aktivistet
Lajmet e fundit
